Tại sao có đau khổ? Đó là một câu hỏi rất cũ mà vẫn hoàn toàn mới. Và chắc hẳn chẳng ai có thể trả lời “thấu tình đạt lý” để ai cũng khả dĩ “tâm phục khẩu phục”.
Đau khổ
là Tứ Diệu Đế của Đức Phật: Sinh là khổ, Lão là khổ, Bệnh là khổ, và Khổ là
khổ. Ông thấy có nhiều thứ đau khổ nên ông đã giác ngộ để có thuyết nhà Phật. Vấn
nạn “tại sao có đau khổ?” là câu hỏi về lý do chúng ta chịu đau khổ, loại hàng
đầu trong cuộc sống, vì ít nhiều gì thì ai cũng trăn trở suốt ngày thâu đêm,
chỉ có người điên hoặc sống thực vật mới không trăn trở và không đau khổ. Nhưng
nếu có thể “vắt chân lên trán” thì cũng không tìm ra nguyên nhân chính xác
nhất. Theo ý nghĩa nào đó, tôn giáo là nỗ lực của con người muốn trả lời câu
hỏi này và muốn giải quyết vấn nạn này.
Không ai
lại không đau khổ. Sinh ra chưa biết gì đã khóc. Vui sao lại khóc? Phải chăng
“khóc” là tiên báo đau khổ? Khóc giống nhau ở tình trạng “chảy nước mắt”, nhưng
khóc vì vui sướng thì không “nức nở” và “nhức nhối” như khi khóc vì đau khổ. Và
chúng ta thường nói câu cửa miệng: “Đời
là bể khổ!”. Phải chăng khổ-ải-trần-gian là “phần cứng” đã được cài đặt mặc
định như một định-luật-muôn-thuở?
Xét theo
khoa học, nước mắt cũng có lợi là “làm vệ sinh” mắt, vì chất muối mặn giúp sáng
mắt và chữa lành các tổn thương nhẹ của mắt. Người chịu đau khổ nhiều nhất là Chúa
Giêsu, nên chính Ngài đã chúc phúc cho những người-chịu-đau-khổ: “Phúc thay ai sầu khổ, vì họ sẽ được Thiên
Chúa ủi an” (Mt 5:5), và chính Ngài cũng đã thực sự phải chịu đau khổ nhiều
(x. Mc 8:31; Lc 17:25). Đồng thời Ngài còn cảnh báo những người-sống-ung-dung-vui-sướng:
“Khốn cho các ngươi, hỡi những kẻ bây giờ
đang được vui cười, vì các ngươi sẽ phải sầu khổ khóc than” (Lc 6:25). Ngài
đề cao sự đau khổ, vậy đau khổ không như chúng ta nghĩ. Rồi Ngài còn căn dặn và
xác định: “Đừng lo lắng về ngày mai: ngày
mai, cứ để ngày mai lo. Ngày nào có cái khổ của ngày ấy” (Mt 6:34).
Vâng,
ngày nào cũng có cái khổ của ngày đó – không thiếu, không thừa, mà luôn “vừa
đủ”. Không ai có thể diệt khổ. Càng tránh khổ càng gặp khổ, càng cố diệt khổ
càng thêm khổ. Cách thoát khổ tốt nhất là “đi xuyên qua đau khổ”, như kiểu “dĩ độc trị độc” vậy.
Nhưng đôi
khi chúng ta thiếu hiểu biết, hiểu lệch lạc hoặc thiếu công bằng khi nhận định
về đau khổ. Thấy một người chịu đau khổ – chẳng hạn bị tai nạn, nếu chúng ta
quý mến người đó thì chúng ta nói là “thánh giá Chúa trao”, còn nếu chúng ta
không ưa người đó thì chúng ta nói đó là “Chúa phạt”. Rõ ràng có sự thiên vị từ
trong suy nghĩ của chúng ta. Nhưng tất cả là “để giữ vững kế hoạch Thiên Chúa
đã tự do chọn lựa, mà chọn không dựa vào việc người ta làm, nhưng dựa vào ý
muốn của Thiên Chúa” (Rm 9:10-12).
“Tại sao
có đau khổ trên thế gian?” là câu hỏi cơ bản nhưng cũng rất trừu tượng. Nhưng
đau khổ lại là một khái niệm cụ thể, vì hằng ngày chúng ta vẫn phải đối mặt với
đau khổ ở nhiều dạng và nhiều mức độ: Bệnh tật, tai nạn, căng thẳng, vất vả lao
động, lo lắng, bị hiểu lầm, bị chê trách, bị ghen ghét, thất nghiệp,… Không thể
liệt kê hết đau khổ trong cuộc sống. Đau khổ hầu như vượt qua tầm hiểu biết của
con người.
Thánh Ý
Chúa quá mầu nhiệm! Đau khổ là một trong những kế hoạch của Thiên Chúa. Chúng
ta chấp nhận đau khổ không phải do “bị triệt buộc” mà do “đức tuân phục”, nhờ
vậy mà đau khổ trở thành đường dẫn đến Ơn Cứu Độ. Chúa Giêsu đã khuyên người ta
chịu đau khổ: “Hãy qua cửa hẹp mà vào, vì
cửa rộng và đường thênh thang thì đưa đến diệt vong, mà nhiều người lại đi qua
đó. Còn cửa hẹp và đường chật thì đưa đến sự sống, nhưng ít người tìm được lối
ấy” (Mt 7:13-14).
Người ta coi đau khổ là điều phải tránh. Họ tránh đau khổ
bằng cách nỗ lực tối đa, cố gắng tách mình ra khỏi thế giới, vì thế giới bị coi
là nguyên nhân gây đau khổ. Người Công giáo coi đó là một trong ba đại thù. Người
ta còn tránh đau khổ bằng cách làm ngược lại, bằng cách tích lũy của cải và tìm
kiếm những niềm vui ở mức tối đa. Dù khác nhau, nhưng việc tránh đau khổ vẫn là
nguyên lý tột đỉnh để chúng ta áp dụng.
Ở một góc nhìn khác thì đau khổ thuộc lĩnh vực đức tin Công giáo, đau khổ
là thập giá. Chúa Giêsu nói: “Ai không
vác thập giá mình mà theo Thầy, thì không xứng với Thầy” (Mt 10:38), và
Ngài xác định: “Ai muốn theo Thầy, phải
từ bỏ chính mình, vác thập giá mình mà theo” (Mt 16:24). Theo đó, đau khổ
không là điều cần tránh. Thực sự là chúng ta cố gắng làm giảm đau khổ của người
khác, nhưng giáo lý làm nên đức tin duy nhất thì đau khổ mang tính cứu độ. Đối
với người Công giáo, đau khổ là phương thế để thánh hóa bản thân, là đền tội
mình, cầu nguyện cho tha nhân và cứu các linh hồn, là cách tiếp cận Thiên Chúa
và chia sẻ đau khổ của Chúa Giêsu Kitô – Đấng đã chịu chết vì toàn nhân loại.
Đau khổ là “chướng ngại vật” mà mọi người đều cố gắng tránh, giảm thiểu
hoặc cách ly, nhưng chính đau khổ lại là “chìa khóa vạn năng” để mở cánh-cửa-cứu-độ. Phải
có mức can đảm cao thì người ta mới khả dĩ chấp nhận và chịu đau khổ một cách
ngoan cường – dù là đau khổ tinh thần
hoặc thể lý. Chứ theo bản năng nhân loại thì không ai đủ sức chịu đựng. Thật
vậy, theo nhân tính, Chúa Giêsu cũng đã lo sợ đến toát mồ hôi trong Vườn Dầu: “Lạy Cha, nếu có thể được, xin cho con khỏi
phải uống chén này. Tuy vậy, xin đừng theo ý con, mà xin theo ý Cha” (Mt
26:39). Con ngưới rất yếu đuối và luôn sợ đau khổ. Nhưng một lúc sau, Ngài đã
vượt qua nỗi sợ nên thân thưa: “Lạy Cha,
nếu con cứ phải uống chén này mà không sao tránh khỏi, thì xin vâng Ý Cha”
(Mt 26:42). Nỗi sợ vẫn đeo bám Ngài đến nỗi trước khi trút hơi thở, Ngài lại
phải thốt lên: “Lạy Chúa, lạy Thiên Chúa
của con, sao Ngài bỏ rơi con?” (Mt 27:46; Mc 15:34). Đau khổ lúc đó lên tới
mức tột đỉnh ở nơi Ngài, huống chi chúng ta!
Đôi khi chúng ta thiếu bản năng nhìn thấu nỗi đau khổ. Điều này có thể
tạo ra “điểm mù” khi chúng ta nói về tình yêu, lòng trắc ẩn, lòng thương xót,
hoặc an tử (cách làm người khác chết êm dịu – mercy killing, euthanasia). Điều
này rất quan trọng khi chúng ta cân nhắc mà không thấu hiểu nỗi đau khổ.
Những căn bệnh trầm kha ở giai đoạn cuối và các chứng rối loạn gen thường
là cách biện hộ để áp dụng biện pháp an tử hoặc phá thai. Không vì mục
đích của Chúa thì đau khổ trở nên vô nghĩa, hóa gánh nặng, là điều khủng khiếp,
và đau khổ lại chồng chất thêm đau khổ. Do đó, cuộc đời càng trở nên ảm
đạm!
Thực sự vấn đề đau khổ không thể nào có câu trả lời thỏa mãn theo lý lẽ của
con người. Hiểu được và có thể chấp nhận đau khổ thì người ta phải nhờ ánh
sáng khôn ngoan của Thiên Chúa. Phúc Âm là Tin Mừng cho chúng ta. Chính
những đau khổ chúng ta cố gắng chịu đựng có thể đem chúng ta đến với Ơn Cứu Độ.
Thánh Gióp và nhiều vị thánh khác đã minh chứng hùng hồn về mối liên quan chặt
chẽ giữa sự đau khổ và Ơn Cứu Độ. Trừ thánh Gioan, các Thánh tông đồ và các
Thánh tử đạo càng minh chứng rõ ràng hơn về mối quan hệ đó khi các ngài hiên
ngang chịu tan xương nát thịt. Như vậy, đau khổ là điểm son chứ không đáng nguyền rủa.
Lạy Chúa, xin ban Thần Khí Chúa để chúng con
có thể hiểu giá trị của đau khổ để can đảm đi xuyên qua đau khổ. Chúng con cầu
xin nhân danh Thánh Tử Giêsu Kitô, Thiên Chúa của chúng con. Amen.
TRẦM THIÊN
THU
Ngày cuối tháng Tư –
2012
All Rights Reserved ®