Thấy người khác được nể trọng, thấy người khác làm được việc hay,… và tôi bắt chước làm theo để được như thế điều đó chưa hẳn là đúng, dù sự bắt chước ấy có thành công đến bao nhiêu đi chăng nữa. Thực ra ai ai cũng được phú bẩm năng khiếu và tài năng. Tuy nhiên có thể do hoàn cảnh môi trường và chưa được sự nâng đỡ, nên tài năng nhiều lúc không được khám phá và phát triển. Câu chuyện sau đây do người Nhật thuật lại nhằm đề cao đức tính khiêm tốn và khuyến khích chúng ta biết vận dụng tài năng của mình để giúp chính mình và đóng góp cho đời.
* * *
Một võ sĩ đạo rất được nhiều người kính phục vì tài năng và đức độ của ông. Bất cứ nơi nào ông đến, người dân đều vui mừng đón tiếp, các võ sĩ đạo khác đều nể phục tán dương. Bên cạnh võ sĩ đạo, luôn luôn có một chú pha trà chuyên pha trà cho võ sĩ đạo uống. Chú pha trà rất được võ sĩ đạo quí mến vì không những khả năng pha trà nhưng ngoài ra còn cách thức bày biện cho mỗi bữa tiệc trà. Mỗi lần pha trà, chú ta chuẩn bị rất chu đáo, đúng lễ nghi, và rất tỉ mỉ cẩn thận. Sau bao nhiêu năm hầu hạ và pha trà cho võ sĩ đạo, chú được võ sĩ đạo khâm phục và hết lòng yêu mến.
Tại một ngôi làng nọ, sau khi nghe tin võ sĩ đạo đáng kính sẽ ghé thăm dân làng, người dân đã chuẩn bị chu đáo với nhiều trống kèn và đoàn tuỳ tùng vinh dự để đón tiếp ông. Đúng như vậy, ông đi tới đâu, người người hết thảy đều tung hô và cúi đầu ngưỡng phục võ sĩ đạo rất kính cẩn. Trong khi đó, chú pha trà với đôi gánh trên vai với đầy đủ đồ nghề và chất liệu trà đi sau võ sĩ đạo. Càng đi sâu vào ngôi làng, người dân càng hào hứng đón tiếp võ sĩ đạo và chen chúc nhau để đến gần lối đi của võ sĩ đạo. Quan sát trước cảnh huống ấy, chú pha trà tự hỏi điều gì làm cho võ sĩ đạo được đón tiếp với nhiều thiện tình quí mến như thế.
Tối đến, sau khi pha trà với lễ nghi như mọi ngày cho võ sĩ đạo uống, chú ta suy nghĩ và tìm cách giả dạng võ sĩ đạo hầu để được tôn vinh và tán thưởng. Sau khi đã nghĩ ra diệu kế, chú đã lấy trộm và mặc trang phục của võ sĩ đạo vào, sau đó chú đi ra phố. Đúng như chú mong đợi, bất cứ nơi nào chú đến, người dân đều thán phục tán dương, và có ngưới đã quì xuống tỏ thái độ tôn kính. Chú pha trà trong lòng mừng vui và hãnh diện khôn xiết. Tuy nhiên chẳng được bao lâu, từ đằng xa chú ta nghe tiếng quát tháo thách thức. “Hởi võ sĩ đạo đáng kính, nếu quả thật ông có tài cao, thì xin mời ông tỉ thí với tôi một trận đấu vào trưa mai tại trung tâm ngôi làng.” Nghe tiếng thách thức của người võ sĩ xa lạ, chú pha trà trong trang phục võ sĩ đạo đã run rẩy khiếp sợ; dầu vậy, chú cố che đậy và gật đầu như tỏ vẻ đồng ý và từ từ rút lui trở về quán trọ. Suốt đêm đó, chú pha trà không thể ngủ được vì lo sợ và không biết phải ăn nói làm sao với võ sĩ đạo, thầy của mình.
Hoá ra, cuộc đời đâu hẳn cứ được như người khác là mình hạnh phúc
Sáng hôm sau, trước tình hình khẩn cấp, chú phải thú nhận lầm lỗi của mình với võ sĩ đạo và hết lời van xin thầy cứu giúp. Võ sĩ đạo sau một hồi suy nghĩ đã bình tĩnh nhìn chú và đáp. “Con hãy nhớ, ta không thể thi đấu thay cho con được, vì đây là trách nhiệm của con. Những gì con gieo, con phải gặt lấy. Dầu vậy, ta sẽ đi với con. Trưa nay, trước mặt mọi người, con hãy pha trà cho ta uống với tất cả lễ nghi thật sống động, thật đầy đủ như mọi ngày con pha trà cho ta. Con cứ chú tâm làm như ta dặn, còn mọi chuyện khác không bận tâm”.
Đúng như giờ đã hẹn, võ sĩ đạo và chú pha trà có mặt để chuẩn bị cuộc thi đấu với võ sĩ kia. Sau khi hai bên chuẩn bị vào cuộc, võ sĩ đạo ra hiệu chú pha trà bắt đầu thực thi công việc của mình, tức là pha trà cho thầy uống. Đúng như sở thích và tài năng của chú ta. Chú đi vào nghi lễ pha trà với tất cả sự cẩn trọng, chi tiết từ cử chỉ đi, đứng, và ngồi cho đến cách thức đưa tay lấy trà, pha trà, rót trà… nhất cử nhất động đều được làm hết sức cẩn thận và tỏ sự kính trọng đối với võ sĩ đạo. Khi thấy chú pha trà hết sức điệu nghệ và tôn kính, mọi người xung quanh tỏ sự tán dương tài năng của chú và càng tỏ sự kính phục võ sĩ đạo.
Sau một hồi quan sát chú pha trà thực hiện nghi lễ pha trà, người võ sĩ kia tự nhủ trong lòng, “Nếu chỉ là đứa pha trà mà có tài năng như thế, thì tài năng của người võ sĩ đạo sẽ muôn phần trỗi vượt.” Nghĩ như thế, người võ sĩ từ từ tiến đến và xin nhận thua cuộc thi đấu; tiếp theo, ông tiến đến chú pha tra để tỏ lòng ngưỡng mộ nghi lễ pha trà của chú ta.
Họ bắt đầu từ việc nhận thức hạt ngọc độc đáo trong con người họ, và làm cho nó lớn lên với hết sức lực có thể.
* * *
Người ta vẫn thường nói, “Chiếc áo không làm nên thầy tu.” Đúng vậy, chiếc áo không có khả năng để quyết định sự hạnh phúc và bình an của đời người, nhưng chính tâm của ta quyết định điều đó. Tâm của chú pha trà bị xáo trộn khi bị thu hút bởi tiếng khen ngợi, và lấy tiếng khen làm một điểm chuẩn mới trong hành trình tìm hạnh phúc của mình. Chú ta nghĩ rằng với chiếc áo của võ sĩ đạo, chú có thể sẽ được tán dương và hạnh phúc. Kết quả chú cũng được tán dương và hạnh phúc, thế nhưng sự vinh dự và niềm hạnh phúc ấy không được bắt nguồn từ gốc rễ của sự thật, nên khi gặp thử thách, niềm vinh dự và hạnh phúc ấy trở thành nỗi lo và đại hoạ cho mình. Thế mới rõ, niềm vinh dự và hạnh phúc của người khác chưa hẳn đã là niềm vinh dự và hạnh phúc của mình. Tưởng rằng với chiếc xe mới sẽ làm mình vinh sự và hạnh phúc như người hàng xóm, nhưng sau khi ta đã sở hữu nó, nó có thể là nỗi lo vì nợ nần. Tưởng rằng chức tước có thể sẽ đem lại cho ta sự thoả mãn, nhưng khi đã lãnh nhận nó, ta mới thấy gánh nặng của trách nhiệm. Hoá ra, cuộc đời đâu hẳn cứ được như người khác là mình hạnh phúc. Lấy hạnh phúc của người khác làm chuẩn cho hạnh phúc của mình là một nỗi bất hạnh của kiếp người.
Bạn thân mến, tự trong mỗi con người chúng ta đều đã được gieo hạt ngọc độc đáo độc nhất vô nhị. Ta không nhất thiết phải sinh ra trong một gia đình quyền quí, rồi lớn lên, và sống trong xã hội của một vĩ nhân thì ta mới nên người tốt và hạnh phúc như vĩ nhân. Thực tế, trong tất cả các thánh nhân, vĩ nhân trong nhân loại, không một ai trong họ giống nhau về tài năng và năng khiếu, nhưng họ giống nhau về sự khiêm tốn và nhận ra con người thật của chính họ; họ bắt đầu từ việc nhận thức hạt ngọc độc đáo trong con người họ, và làm cho nó lớn lên với hết sức lực có thể.
Hôm nay, chúng ta cùng cầu chúc cho nhau thêm khiêm tốn để khám phá chính mình và tìm ra hạt giống ngọc độc đáo được gieo trong chúng ta.
Br. Huynhquảng
