Từ đầu tháng 4 năm 2016 đến nay,[1] sự kiện cá chết đến hàng ngàn tấn dọc theo bờ biển Việt Nam, từ Vũng Áng trở vào, khiến cho người dân, nhứt là các ngư dân trực tiếp chịu ảnh hưởng, sống trong tình trạng “hoảng loạn, bần cùng và phẫn nộ”[2] mà vẫn chưa nhận được lời giải thích chính thức nào từ cơ quan hoặc viên chức có thẩm quyền của nhà nước về nguyên nhân nào, hậu quả nghiêm trọng ra sao, và ai là thủ phạm gây ra tai họa ấy.
Đã thấy xuất hiện trên các mạng thông tin xã hội những tiếng nói cá nhân và tập thể yêu cầu nhà nước phải minh bạch tin tức liên quan tới nạn cá chết hàng loạt, đồng thời khẩn cấp đề ra chính sách đối phó kịp lúc và hữu hiệu, nhằm bảo vệ sức khỏe, mạng sống của đồng bào và khắc phục hậu quả đối với môi trường sống của đất nước.
Về phía Hội Thánh Công Giáo, với ý thức sâu xa và chân thực về trách nhiệm đồng hành cùng quê hương và đồng bào Việt Nam, Đức Cha Phao-lô Bùi Văn Đọc, Tổng Giám Mục Tổng Giáo Phận Sài Gòn và là Chủ Tịch Hội Đồng Giám Mục Việt Nam, ngay từ hôm 30 tháng 4, năm 2016, đã ra bản “Thông Báo Về Tình Trạng Cá Chết Bất Thường Tại Bờ Biển Miền Trung Việt Nam”do chính Đức Cha ấn ký, gởi các linh mục, tu sĩ và giáo dân. Khi đề cập tới tai họa cá chết bất thường, Đức Cha đã sáng suốt—không những xét về luận chứng khoa học mà còn đứng trên quan điểm luân lý—gọi đó là “một thảm họa môi trường.”[3] Tuy thấu hiểu nỗi lo âu và sốt ruột của đàn chiên đêm ngày chung số phận thăng trầm với đồng bào Việt Nam máu mủ, Đức Tổng Giám Mục vẫn muốn người Công Giáo thấm nhuần giáo huấn Tin Mừng của Chúa Ki-tô, khi cùng với mọi người thành tâm thiện chí tìm giải pháp cho công thiện công ích, luôn trọng tinh thần đối thoại và chọn lựa giải pháp ôn hòa.[4]
Dưới đây là bản thông báo của Đức Tổng Giám Mục Chủ Tịch Hội Đồng Giám Mục Việt Nam:
Trước tâm trạng lo âu, hoảng hốt của người dân, nhà nước vẫn chưa đưa ra thông tin chính thức về vấn đề cá chết hàng loạt ở biển miền Trung. Liên tiếp 2 ngày Chúa Nhựt 1 và 8 tháng 5, 2016, người dân ở Hà Nội và Sài Gòn đã xuống đường bày tỏ quan tâm đặc biệt đến thảm họa biển bị nhiễm độc và đòi hỏi nhà cầm quyền phải minh bạch thông tin. Nhiều người biểu tình ôn hòa đã bị lực lượng an ninh hành hung và bắt giữ.
Ngày 13 tháng 5, 2016, Đức Cha Phao-lô Nguyễn Thái Hợp, O.P., Giám Mục Giáo Phận Vinh, Chủ Tịch Ủy Ban Công Lý và Hòa Bình thuộc Hội Đồng Giám Mục Việt Nam, gởi đến “các linh mục, tu sĩ, giáo dân và tất cả mọi người” bức “Thư Chung Về Thảm Họa Ô Nhiễm Môi Truờng Biển Miền Trung.”
Bức thư chung của vị chủ chăn Giáo Phận Vinh, nơi người dân từ bao thế hệ sống nhờ vào nguồn tài nguyên hải sản nay đang bị ảnh hưởng nặng nề nhứt vì thảm họa môi trường biển, được coi vừa như là tiếng kêu cứu thống thiết của các nạn nhân mong chờ tấm lòng tương trợ của đồng bào người Việt, vừa như là tuyên ngôn mạnh mẽ, quyết liệt đòi mọi người có trách nhiệm phải cung cấp thông tin minh bạch về thảm họa biển nhiễm độc và thực thi công lý đối với những kẻ gây ra tội ác.
Nội dung bức thư chung gồm 3 phần: phần 1 đưa ra những luận chứng khoa học, chứng minh sự việc vừa xảy ra là một thảm họa gây hậu quả vô cùng nguy hại, trầm trọng; phần 2 dẫn chứng giáo huấn của Hội Thánh Công Giáo để giúp mọi người nhận ra “tội chống lại thiên nhiên cũng là tội chống lại con người và là tôi chống lại Thiên Chúa”; và phần 3 gồm có 5 đề nghị hành động cụ thể góp phần giải quyết thảm họa.
Trong phần 1, bức thư khẳng định sự kiện cá chết hàng loạt chỉ là phần nổi có thể quan sát được của một thảm họa môi trường. Cụm từ “thảm họa” được nhắc lại 16 lần để độc giả không lơi lỏng chú tâm đến nội dung chính yếu của bức thư là lời báo động khẩn cấp về một tai họa khủng khiếp vừa xảy ra trên vùng biển miền trung, gây hệ lụy cho cả đất nước và toàn thể dân tộc Việt Nam. Di hại của thảm họa vừa có độ rộng, không những chỉ giết hại một số tôm cá, só ốc, nhưng còn hủy diệt môi trường, tàn phá mọi khả năng sinh trưởng và tồn tại của mạng lưới thực vật và sinh vật suốt thềm lục địa Việt Nam. Về độ dài, sức tàn phá sẽ còn tiếp tục nhiều thập niên tới, ảnh hưởng trầm trọng trên nhiều thế hệ con cháu. Hậu quả khó lòng tránh khỏi, ngoài cái chết nhanh chóng hay dần mòn của những đồng bào tiêu thụ các loại hải sản nhiễm độc, còn là các chứng bịnh hiểm nghèo như ung thư, tổn thương não, quái thai.
Phần 2 của bức thư xác lập lập trường của người Ki-tô hữu là phải cùng với đồng loại và đồng bào, đem tất cả tâm huyết, tài năng đảm trách công cuộc xây dựng quê hương trần thế nầy, xem đó như là chuẩn mực để lượng định danh xưng “môn đệ Chúa Ki-tô.” Một trong những hình thức dấn thân của Ki-tô hữu lúc nầy là hết lòng hoạt động bảo vệ môi trường sống của con người, bởi lẽ đó là một trách nhiệm luân lý. Chính vì thế, việc lên tiếng đòi hỏi những ai chăm lo đời sống kinh tế, chính trị của đất nước phải hành xử thích đáng, minh bạch theo luật pháp công chính, không được lạm dụng quyền lực phá hoại đất nước, xâm phạm tự do và công bằng xã hội.
Ở phần 3, bức thư đưa ra 5 đề nghị cụ thể: một, không sản xuất, chế biến “thực phẩm bẩn”; hai, giúp đỡ đồng bào nạn nhân thảm họa bằng mọi phương tiện; ba, tiêu hủy hải sản nhiễm độc một cách an toàn nhứt; bốn, tìm cho bằng được nguyên nhân gây ra thảm họa và đưa ra biện pháp khắc phục; năm, đòi hỏi minh bạch trong việc điều hành đất nước, xử lý thảm họa và đưa thủ phạm ra trước công lý.
Bức thư chung của Đức Cha Phao-lô Nguyễn Thái Hợp, O.P., là một minh họa cụ thể, sinh động của việc thực thi 2 trách nhiệm bất kỳ một Ki-tô hữu nào cũng lấy làm vinh hạnh đảm trách do ơn gọi làm “ánh sáng trần gian” và “muối cho đời”,[5] đó là lớn tiếng công bố Tin Mừng Tình Thương Thiên Chúa, Đấng thân hành hòa giải với tội nhân, đồng thời bằng thái độ ôn hòa song mạnh mẽ tố giác tất cả những sai lầm, tội lỗi xuất hiện dưới mọi vỏ bọc.[6]
[1] Theo tin http://thanhnien.vn/thoi-su/da-tim-ra-nguyen-nhan-ca-chet-nhung-chua-the-cong-bo-709407.html ngày 2 tháng 6, năm 2016 trong cuộc họp báo Chính phủ thường kỳ, Ông Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng cho biết các nhà khoa học đã xác định được nguyên nhân cá chết, Thủ tướng đã giao các cơ quan chức năng mời tư vấn trong và ngoài nước để phản biện độc lập, và tìm cơ sở pháp lý để truy tố thủ phạm, nên chưa thể công bố.
[2] Xc “Thư Chung Về Thảm Họa Môi Trường Biển Miền Trung”, do Đức Cha Phao-lô Nguyễn Thái Hợp, O.P., ấn ký ngày 13 tháng 5, năm 2016.
[3] Xc “Thông Báo Về Tình Trạng Cá Chết Bất Thường Tại Bờ Biển Miền Trung Việt Nam”do Đức Tổng Giám Mục Chủ Tịch Hội Đồng Giám Mục Việt Nam ấn ký, ngày 30 tháng 4, năm 2016.
[4]Xc “Thông Báo Về Tình Trạng Cá Chết Bất Thường Tại Bờ Biển Miền Trung Việt Nam”do Đức Tổng Giám Mục Chủ Tịch Hội Đồng Giám Mục Việt Nam ấn ký, ngày 30 tháng 4, năm 2016.
[5] Xc Mt 5:13-16.
[6] Xc Giáo Huấn Xã Hội Công Giáo, các số 2 và 6.
Ở phần 3, bức thư đưa ra 5 đề nghị cụ thể: một, không sản xuất, chế biến “thực phẩm bẩn”; hai, giúp đỡ đồng bào nạn nhân thảm họa bằng mọi phương tiện; ba, tiêu hủy hải sản nhiễm độc một cách an toàn nhứt; bốn, tìm cho bằng được nguyên nhân gây ra thảm họa và đưa ra biện pháp khắc phục; năm, đòi hỏi minh bạch trong việc điều hành đất nước, xử lý thảm họa và đưa thủ phạm ra trước công lý.
Bức thư chung của Đức Cha Phao-lô Nguyễn Thái Hợp, O.P., là một minh họa cụ thể, sinh động của việc thực thi 2 trách nhiệm bất kỳ một Ki-tô hữu nào cũng lấy làm vinh hạnh đảm trách do ơn gọi làm “ánh sáng trần gian” và “muối cho đời”,[5] đó là lớn tiếng công bố Tin Mừng Tình Thương Thiên Chúa, Đấng thân hành hòa giải với tội nhân, đồng thời bằng thái độ ôn hòa song mạnh mẽ tố giác tất cả những sai lầm, tội lỗi xuất hiện dưới mọi vỏ bọc.[6]
[1] Theo tin http://thanhnien.vn/thoi-su/da-tim-ra-nguyen-nhan-ca-chet-nhung-chua-the-cong-bo-709407.html ngày 2 tháng 6, năm 2016 trong cuộc họp báo Chính phủ thường kỳ, Ông Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng cho biết các nhà khoa học đã xác định được nguyên nhân cá chết, Thủ tướng đã giao các cơ quan chức năng mời tư vấn trong và ngoài nước để phản biện độc lập, và tìm cơ sở pháp lý để truy tố thủ phạm, nên chưa thể công bố.
[2] Xc “Thư Chung Về Thảm Họa Môi Trường Biển Miền Trung”, do Đức Cha Phao-lô Nguyễn Thái Hợp, O.P., ấn ký ngày 13 tháng 5, năm 2016.
[3] Xc “Thông Báo Về Tình Trạng Cá Chết Bất Thường Tại Bờ Biển Miền Trung Việt Nam”do Đức Tổng Giám Mục Chủ Tịch Hội Đồng Giám Mục Việt Nam ấn ký, ngày 30 tháng 4, năm 2016.
[4]Xc “Thông Báo Về Tình Trạng Cá Chết Bất Thường Tại Bờ Biển Miền Trung Việt Nam”do Đức Tổng Giám Mục Chủ Tịch Hội Đồng Giám Mục Việt Nam ấn ký, ngày 30 tháng 4, năm 2016.
[5] Xc Mt 5:13-16.
[6] Xc Giáo Huấn Xã Hội Công Giáo, các số 2 và 6.
